Organizata Botërore e Shëndetësisë ka nxjerrë një raport që transformon mënyrën se si bota i kupton infeksionet respiratore si Covid, gripi dhe fruthi.
E motivuar nga gabime të rënda në pandemi, OBSH mblodhi rreth 50 ekspertë në virologji, epidemiologji, shkencë aerosol dhe bioinxhinieri, mes specialiteteve të tjera, të cilët kaluan dy vjet duke analizuar provat se si përhapen viruset dhe bakteret në ajër.
Megjithatë, raporti i OBSH-së ndalon së përshkruari veprimet që qeveritë, spitalet dhe publiku duhet të ndërmarrin si përgjigje. Mbetet për t’u parë se si Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve do të veprojnë në lidhje me këtë informacion në udhëzimet e veta për kontrollin e infeksionit në mjediset e kujdesit shëndetësor.
OBSH arriti në përfundimin se transmetimi në ajër ndodh kur njerëzit e sëmurë nxjerrin patogjenë që mbeten pezull në ajër, të përfshira në grimcat e vogla të pështymës dhe mukusit që thithen nga të tjerët.
Ndërsa mund të duket e qartë, dhe disa studiues kanë shtyrë për këtë njohje për më shumë se një dekadë, një dogmë alternative vazhdoi – e cila i pengoi autoritetet shëndetësore të thoshin se Covid ishte në ajër për shumë muaj në pandemi.
Në mënyrë të veçantë, ata u mbështetën në një nocion tradicional që viruset e frymëmarrjes përhapen kryesisht përmes pikave që derdhen nga hunda ose goja e një personi të infektuar. Këto pika infektojnë të tjerët duke u ulur drejtpërdrejt në gojën, hundën ose sytë e tyre – ose ato futen në këto vrima në gishtat e kontaminuar me pika. Megjithëse këto rrugë transmetimi ndodhin ende, veçanërisht tek fëmijët e vegjël, ekspertët kanë arritur në përfundimin se shumë infeksione të frymëmarrjes përhapen pasi njerëzit thjesht marrin frymë në ajër të ngarkuar me viruse.
“Kjo është një kthesë e plotë,” tha Dr. Julian Tang, një virolog klinik në Universitetin e Leicesterit në Mbretërinë e Bashkuar, i cili këshilloi OBSH-në për raportin. Ai gjithashtu ndihmoi agjencinë të krijonte një mjet në internet për të vlerësuar rrezikun e transmetimit në ajër në ambiente të mbyllura.
Peg Seminario, një specialist i shëndetit dhe sigurisë në punë në Bethesda, Maryland, përshëndeti ndryshimin pas viteve të rezistencës nga autoritetet shëndetësore. “Dogma se pikat janë një mënyrë kryesore e transmetimit është pozicioni i ‘Tokës së sheshtë’ tani,” tha ajo. “Hurra! Më në fund po e kuptojmë se bota është e rrumbullakët.”
Ndryshimi vë theks të ri në nevojën për të përmirësuar ventilimin brenda dhe për të grumbulluar maska për fytyrën cilësore përpara se të shpërthejë sëmundja e ardhshme e ajrit. Larg nga një mundësi e largët, fruthi është në rritje këtë vit dhe gripi i shpendëve H5N1 po përhapet midis bagëtive në disa shtete. Shkencëtarët shqetësohen se pasi virusi H5N1 kalon më shumë kohë te gjitarët, ai mund të evoluojë për të infektuar më lehtë njerëzit dhe përhapur mes tyre përmes ajrit.
Besimet tradicionale mbi transmetimin e pikave ndihmojnë në shpjegimin pse OBSH dhe CDC u përqendruan kaq thellë në larjen e duarve dhe pastrimin e sipërfaqeve në fillim të pandemisë. Këshilla të tilla mposhtën rekomandimet për maskat N95 që filtrojnë shumicën e grimcave të ngarkuara me viruse të pezulluara në ajër. Punëdhënësit u mohuan shumë punonjësve të kujdesit shëndetësor aksesin në N95, duke këmbëngulur që vetëm ata që punonin në mënyrë rutinore brenda këmbëve të pacientëve me Covid kishin nevojë për to. Më shumë se 3,600 punonjës të kujdesit shëndetësor vdiqën në vitin e parë të pandemisë, shumë për shkak të mungesës së mbrojtjes.
Sidoqoftë, një komitet që këshillon CDC-në duket i gatshëm të lërë mënjanë shkencën e përditësuar kur bëhet fjalë për udhëzimet e saj në pritje për objektet e kujdesit shëndetësor.
Lisa Brosseau, një eksperte aerosol dhe një konsulente në Qendrën për Kërkimin dhe Politikën e Sëmundjeve Infektive në Minesota, paralajmëron një përsëritje të vitit 2020 nëse kjo ndodh.
“Game godet rrugës kur ju merrni vendime se si t’i mbroni njerëzit,” tha Brosseau. “Shkencëtarët e aerosolit mund ta shohin këtë raport si një fitore të madhe, sepse ata mendojnë se gjithçka do të pasojë tani nga shkenca. Por kjo nuk funksionon kështu dhe ka ende barriera të mëdha.”
Paratë janë një. Nëse një sëmundje e frymëmarrjes përhapet përmes thithjes, kjo do të thotë që njerëzit mund të ulin rrezikun e tyre të infektimit në ambiente të mbyllura përmes metodave ndonjëherë të kushtueshme për të pastruar ajrin, të tilla si ventilimi mekanik dhe përdorimi i pastruesve të ajrit dhe mbajtja e një maske N95. CDC deri më tani ka hezituar të bëjë presion për masa të tilla, pasi përditëson udhëzimet themelore për frenimin e infeksioneve ajrore në spitale, shtëpi pleqsh, burgje dhe objekte të tjera që ofrojnë kujdes shëndetësor. Këtë vit, një komitet që këshillon CDC-në lëshoi një draft udhëzues që ndryshon ndjeshëm nga raporti i OBSH-së.
Ndërsa raporti i OBSH-së nuk i karakterizon viruset dhe bakteret e ajrit që udhëtojnë në distanca të shkurtra ose të gjata, drafti i CDC-së ruan ato kategori tradicionale. Ai përshkruan maska kirurgjikale me përshtatje më të lirë sesa N95 për patogjenët që “përhapen kryesisht në distanca të shkurtra”. Maskat kirurgjikale bllokojnë shumë më pak grimca të virusit të ajrit sesa N95, të cilat kushtojnë afërsisht 10 herë më shumë.
Studiuesit dhe punonjësit e kujdesit shëndetësor janë zemëruar për draftin e komitetit, duke paraqitur letra dhe peticione në CDC. Ata thonë se kjo e bën shkencën gabim dhe rrezikon shëndetin. “Ndarja midis distancës së shkurtër dhe të gjatë është krejtësisht artificiale,” tha Tang.
Viruset e ajrit udhëtojnë shumë si tymi i cigares, shpjegoi ai. Aroma do të jetë më e fortë pranë një duhanpirësi, por ata që janë më larg do të thithin gjithnjë e më shumë tym nëse mbeten në dhomë, veçanërisht kur nuk ka ventilim.
Po kështu, njerëzit hapin dritaret kur djegin bukë të thekur në mënyrë që tymi të shpërndahet përpara se të mbushin kuzhinën dhe të vënë alarmin. “A mendoni se viruset ndalojnë pas 3 metrash dhe bien në tokë?” Tang tha për nocionin klasik të distancës. “Kjo është absurde.”
Komiteti këshillues i CDC përbëhet kryesisht nga studiues të kontrollit të infeksionit në sistemet e mëdha spitalore, ndërsa OBSH u konsultua me një grup të ndryshëm shkencëtarësh që shikonin shumë lloje të ndryshme studimesh. Për shembull, një analizë shqyrtoi retë e fryra të dëbuara nga këngëtarët dhe muzikantët që luanin klarinetë, brirë francezë, saksofone dhe bori. Një tjetër shqyrtoi 16 hetime për shpërthimet e Covid në restorante, një palestër, një fabrikë të përpunimit të ushqimit dhe ambiente të tjera, duke zbuluar se ventilimi i pamjaftueshëm ndoshta i bënte ato më keq sesa do të ishin ndryshe.
Në përgjigje të protestës, CDC ia ktheu draftin komitetit të saj për shqyrtim, duke i kërkuar që të rishqyrtojë këshillën e saj. Takimet nga një grup i zgjeruar pune që atëherë janë mbajtur privatisht. Por Sindikata Kombëtare e Infermierëve mori shënimet e bisedave përmes një kërkese për regjistrime publike drejtuar agjencisë. Të dhënat sugjerojnë një shtytje për më shumë mbrojtje të dobët. “Mund të jetë e vështirë për sa i përket pajtueshmërisë që të mos ketë maska kirurgjikale si opsion,” tha një anëtar i paidentifikuar, sipas shënimeve nga diskutimi i komitetit më 14 mars. Një tjetër paralajmëroi se “furnizimi dhe pajtueshmëria do të ishin të vështira”.
Sindikata e infermierëve, larg nga t’i bënte jehonë shqetësimeve të tilla, shkroi në faqen e saj të internetit, “Grupi i Punës ka prioritizuar kostot dhe fitimet e punëdhënësit (shpesh nën ombrellën e ‘fizibilitetit’ dhe ‘fleksibilitetit’) mbi mbrojtjet e fuqishme.” Jane Thomason, higjenistja kryesore industriale e sindikatës, tha se të dhënat e takimit sugjerojnë se grupi CDC po punon prapa, duke formuar përkufizimet e tij të transmetimit në ajër për t’iu përshtatur rezultatit që preferon.
Tang pret rezistencë ndaj raportit të OBSH-së. “Njerëzit e kontrollit të infeksionit që kanë ndërtuar karrierën e tyre mbi këtë do të kundërshtojnë,” tha ai. “Duhet shumë kohë për të ndryshuar mënyrën e të menduarit të njerëzve.”
CDC nuk pranoi të komentojë se si ndryshimi i OBSH-së mund të ndikojë në politikat e saj përfundimtare për kontrollin e infeksionit në institucionet shëndetësore, të cilat mund të mos përfundojnë këtë vit. Krijimi i politikave për të mbrojtur njerëzit nga thithja e viruseve në ajër është i ndërlikuar nga numri i faktorëve që ndikojnë në mënyrën se si ato përhapen brenda, si ajrimi, temperatura dhe madhësia e hapësirës.
Duke shtuar kompleksitetin, politikëbërësit duhet të peshojnë numrin e sëmundjeve të ndryshme, duke filluar nga Covid te ftohjet e deri te tuberkulozi, kundrejt barrës së mbrojtjes. Dhe tarifat shpesh varen nga konteksti, si p.sh. nëse një shpërthim ndodh në një shkollë ose një repart kanceri.
“Cili është niveli i vdekshmërisë që njerëzit do të pranojnë pa masa paraprake?” tha Tang. “Kjo është një pyetje tjetër.”