Si na pengojnë anestetikët të perceptojmë botën përreth nesh? Disa mund të na rrëzojnë duke e bërë trurin përkohësisht më të paqëndrueshëm, sugjeron një studim i ri që fokusohet në ilaçin propofol.
Anestezi: vetë fjala vjen nga greqishtja e vjetër “an” (pa) dhe “estezi” (ndjesi). Anestezia përshkruhet nga ana mjekësore si një kombinim i paralizës (mungesa e lëvizjes), analgjezia (mungesa e dhimbjes), amnezia (mungesa e kujtesës) dhe humbja e vetëdijes. Është një gjendje e trurit e induktuar kimikisht që ka qenë një mjet i fuqishëm në mjekësi, duke bërë të mundura shumë procedura kirurgjikale.
Në jetën e përditshme, truri ynë kalon nëpër një sërë gjendjesh të trurit, për shembull, duke qenë zgjuar ose në gjumë. Një mënyrë se si këto gjendje janë të ndryshme është se si ato përpunojnë stimujt ndijor, shqetësimet në gjendjen e trurit tonë. Për shembull, tingulli i një njoftimi në telefonin tuaj shkakton një kaskadë aktiviteti nervor: qelizat bëhen më aktive dhe sinjalizojnë qelizat e tjera. I njëjti tingull do të ketë efekte krejtësisht të ndryshme në aktivitetin e trurit dhe perceptimin tuaj shqisor në varësi të gjendjes suaj. Mund të mos e dëgjoni fare nëse jeni në gjumë. Ose nën anestezi.
Si i përgjigjet truri ynë stimujve ndijor nën anestezi dhe pse nuk mund t’i perceptojmë ato me vetëdije? Një studim i publikuar sot u përpoq të kuptonte ndryshimet midis një truri të zgjuar dhe atij nën anestezi duke parë stabilitetin e aktivitetit të trurit.
Ata përdorën parimet e një dege të matematikës të quajtur teoria e sistemeve dinamike që i lejoi ata të masin stabilitetin. Stabiliteti është aftësia e një sistemi për t’u rikuperuar nga shqetësimet dhe për t’u kthyer në një gjendje bazë. Një sistem i qëndrueshëm është një lavjerrës me fërkim: ju mund të ndryshoni pozicionin nga i cili e lëshoni, por përfundimisht, ai do të pushojë në të njëjtin pozicion.
Një shembull i një sistemi të paqëndrueshëm është moti: një shqetësim i vogël mund të çojë në ndryshime të mëdha në sistem me kalimin e kohës. Ky efekt shpesh përshkruhet në mënyrë metaforike si një tornado e shkaktuar nga përplasja e krahëve të një fluture.
“Truri duhet të operojë në buzën e kësaj thike midis ngacmueshmërisë dhe kaosit. Duhet të jetë mjaftueshëm ngacmues që neuronet e tij të ndikojnë njëri-tjetrin, por nëse bëhet shumë i ngacmueshëm, kthehet në kaos.” tha profesor Earl Miller, një nga autorët e vjetër në studim, në një deklaratë për shtyp, duke shpjeguar se si stabiliteti mund të jetë një metrikë e dobishme për të matur gjendjen e trurit.
Në studim, studiuesit regjistruan nga truri i dy makakëve ndërsa atyre iu jepej propofol, një anestetik injektues që përdoret zakonisht në kirurgji. Ndërsa primatët hynin më thellë në anestezi, aktiviteti në trurin e tyre bëhej gjithnjë e më i paqëndrueshëm.
Stabiliteti i trurit të zgjuar është pjesërisht për shkak të një ekuilibri midis ngacmimit dhe frenimit. Në përgjithësi, ekzistojnë dy klasa neuronesh në trurin tuaj: ato që rrisin aktivitetin në neuronet e tjera (ngacmuese) dhe ato që e ulin atë (frenues). Propofoli vepron në sistemin frenues, duke e forcuar atë dhe duke e nxjerrë sistemin jashtë ekuilibrit.
Studiuesit më pas u luajtën tinguj makakëve dhe zbuluan se, nën anestezi, përgjigjet në tru ishin më të ngadalta dhe më të gjata. Stimulimi ndijor çoi në një shqetësim të zgjatur në gjendjen e sistemit. Ky aktivitet disi i çrregullt mund të nënkuptojë që truri nuk mund të përpunojë më informacionin në mënyrë efektive. Kjo mund të jetë arsyeja pse ne nuk mund ta perceptojmë mjedisin tonë nën anestezi – dhe nuk mund të ndjejmë dhimbje.
Kjo metodë e re për përshkrimin e gjendjeve të trurit duke parë stabilitetin e tyre mund të përdoret për të studiuar “gjendje të ndryshme të trurit, lloje të ndryshme anestetike, si dhe kushte të tjera neuropsikiatrike si depresioni dhe skizofrenia”, tha profesoresha Ila Fiete, një tjetër autore e lartë në studim.
Ky artikull është botuar në revistën Neuron.