Një formë e pashmangshme e ndotjes njerëzore po depërton në trupat tanë në mënyra që nuk i kemi kuptuar kurrë plotësisht.
Shkencëtarët e Universitetit të Birminghamit kanë treguar duke përdorur modele të indeve njerëzore se “kimikatet përgjithmonë” si PFAS (substancat alkile për dhe polifluorinuara) janë çuditërisht të afta të kalojnë nëpër lëkurën tonë.
Kur këto materiale këmbëngulëse u krijuan për herë të parë më shumë se gjysmë shekulli më parë, kompanitë si DuPont – prodhuesi i Teflonit – ishin të vetëdijshëm se disa nga këto substanca jo ngjitëse dhe të papërshkueshme nga uji ishin “shumë toksike” kur thitheshin dhe “mesatarisht toksike” kur gëlltiten. .
Që në vitin 1961, dokumentet e kompanive të mbajtura në fshehtësi tregojnë se toksikologu kryesor i Teflon e dinte se disa lloje të PFAS-ve afatgjatë nuk duhet të kontaktojnë me lëkurën.
Shpejt përpara në 2024, dhe shkencëtarët e pavarur vetëm tani kanë filluar të tregojnë se lëkura është një burim i rëndësishëm ekspozimi për disa nga kimikatet PFAS më të përhapura dhe të studiuara mirë atje.
Sot, PFAS gjenden në produkte të shumta të dizajnuara posaçërisht për dermën tonë, duke përfshirë kozmetikë aq të përhapur si kremrat e diellit, hidratuesit dhe pastruesit.
“Aftësia e këtyre kimikateve për t’u absorbuar përmes lëkurës është hedhur poshtë më parë sepse molekulat janë të jonizuara,” shpjegon shkencëtari mjedisor Oddný Ragnarsdóttir.
“Ngarkesa elektrike që u jep atyre aftësinë për të zmbrapsur ujin dhe njollat mendohej se i bënte gjithashtu të paaftë për të kaluar membranën e lëkurës.”
Eksperimentet e kryera nga Ragnarsdóttir dhe ekipi i saj sugjerojnë se kjo nuk është domosdoshmërisht e vërtetë në të gjitha rastet.
Sot, më shumë se 12,000 variante të njohura të PFAS janë të disponueshme në treg, por në këtë pikë, shkencëtarët nuk dinë mjaftueshëm se si produktet kozmetike lidhen me kimikatet e përhershme në qarkullimin e gjakut, ose nëse ato ndotëse kanë efekte toksike në trup, dhe në çfarë niveli i ekspozimit.
Për të përqendruar përpjekjet e tyre, studiuesit analizuan 17 nga kimikatet më të zakonshme dhe të studiuara gjerësisht të lotit. Secila prej substancave u aplikua në një model 3D të lëkurës njerëzore, i projektuar për të imituar lëkurën e vërtetë të njeriut dhe ekipi vëzhgoi për të parë se cilat ishin përthithur.
Nga PFAS i testuar, 15 u depërtuan në modelin e lëkurës brenda 36 orëve. Një kimikat veçanërisht shqetësues që u testua, i quajtur PFOA (acidi perfluoro oktanoik), është mjaft toksik saqë është hequr gradualisht nga prodhimi në SHBA në fillim të viteve 2000. Por jo përpara se të përhapej larg e gjerë në mjedis. Ai shfaqet rregullisht në ujin e rubinetit ende.
Në vitin 2023, PFOA u ndalua globalisht sipas Konventës së Stokholmit të OKB-së për shkak të efekteve të saj kancerogjene kur gëlltitet ose thithet. Tani duket se kimikati mund të absorbohet edhe përmes lëkurës.
Nga të gjitha PFOA që u lyen në modelin e studimit, afërsisht 13.5 përqind hynë në qarkullimin e gjakut. Për më tepër, 38 përqind mbeti e njomur në lëkurë, ku mund të hynte lehtësisht në qarkullimin e gjakut më vonë.
Një studim i kohëve të fundit, i cili përfshiu një vullnetar të vetëm mashkull, “tregoi në mënyrë të qartë” se nëse PFOA është e pranishme në kremrat e diellit (siç ndodh ndonjëherë), kimikatet nga ai produkt mund të absorbohen përgjithmonë në lëkurë dhe në qarkullimin e gjakut.
“Ka shumë të ngjarë që një pjesë e absorbuar (PFOA) të shpërndahet nga gjaku në lëngje dhe inde të tjera”, sugjerojnë autorët e studimit të fundit të modelit të lëkurës.
“Megjithatë, vetëm shumë pak raporte që kanë të bëjnë me nivelet e PFAS në organe dhe gjak janë të disponueshme për njerëzit.”
Sot, PFOA është zëvendësuar përgjithmonë nga kimikatet me zinxhirë më të shkurtër karboni, por shqetësuese, studimet e fundit sugjerojnë se sa më i gjatë të jetë zinxhiri, aq më pak lehtë përthithet në lëkurë.
Një nga këto kimikate më të reja, me zinxhir më të shkurtër, i quajtur acid perfluoropentanoik (PFPeA), u përthit në lëkurë me katër herë më shumë se PFOA.
PFPeA, e cila përdoret zakonisht në paketimin e ushqimit, ka treguar toksicitet sistemik në modelet e miut kur aplikohet në lëkurë. Por testimi i kimikateve të tilla drejtpërsëdrejti te njerëzit është i ngarkuar nga pikëpamja etike.
Një model lëkure 3D ofron një rrugë të dobishme studimi pa pasur nevojë të rrezikojë askënd.
Në fillim të këtij viti, teknika u përdor për të treguar se disa kimikate të tjera që janë jashtëzakonisht të vështira për t’u shpërbërë dhe që përdoren në retardantët toksikë të flakës, të quajtur eterë difenil të polibrominuar (PBDEs), mund të futen në lëkurë dhe të hyjnë në qarkullimin e gjakut brenda një dite. .
Shumë pyetje mbeten përgjithmonë rreth kimikateve dhe kalimit të tyre nëpër lëkurë, por kur edhe toksikologët heqin dorë nga disa marka kozmetike nga frika e ekspozimit ndaj PFAS, është koha t’i kushtoni vëmendje.
Studimi u publikua në Environment International.