Përmbledhje: Studiuesit kanë zbuluar se privimi i gjumit mund të fshehë, në vend që të fshijë, kujtimet te minjtë dhe se këto kujtime mund të rikthehen duke përdorur barnat ekzistuese. Studimi tregoi se roflumilast, një ilaç për astmën, mund të rikuperonte kujtimet sociale, ndërsa vardenafil, një ilaç për mosfunksionimin erektil, rivendosi kujtimet hapësinore.
Këto gjetje sugjerojnë trajtime të reja të mundshme për humbjen e kujtesës të shkaktuar nga privimi i gjumit. Hulumtimi ofron shpresë për zhvillimin e terapive njerëzore për të rikuperuar kujtimet e humbura.
Faktet kryesore:
- Mungesa e gjumit fsheh, në vend që të fshin, kujtimet sociale dhe hapësinore te minjtë.
- Roflumilast dhe vardenafil u përdorën për të rivendosur me sukses këto kujtime të fshehura.
- Studimi tregon potencialin për zhvillimin e trajtimeve për humbjen e kujtesës njerëzore.
Burimi: FENS
Humbja e kujtesës sociale e shkaktuar nga privimi i gjumit potencialisht mund të rikthehet duke përdorur ilaçe aktualisht të disponueshme, sipas një studimi në minj të paraqitur sot (e premte) në Forumin e Federatës së Shoqatave të Neuroshkencës Evropiane (FENS) 2024.
Mungesa e gjumit dihet se ndikon në tru, duke përfshirë kujtesën, te minjtë dhe te njerëzit, por kërkimet kanë filluar të tregojnë se këto kujtime nuk humbasin, ato thjesht janë të ‘fshehura’ në tru dhe të vështira për t’u rikthyer.
Hulumtimi i ri tregon se aksesi në këto kujtime të fshehura sociale mund të rikthehet te minjtë me një ilaç që përdoret aktualisht për të trajtuar astmën dhe sëmundjen kronike obstruktive pulmonare. Ekipi i studiuesve ka treguar gjithashtu se një ilaç tjetër i përdorur aktualisht për të trajtuar mosfunksionimin erektil mund të rivendosë aksesin në kujtimet hapësinore.
Studiuesit thonë se këto kujtime hapësinore te minjtë janë të ngjashme me njerëzit që kujtojnë se ku i kanë vendosur çelësat e tyre një natë më parë, ndërsa kujtimet sociale mund të krahasohen me kujtimin e një personi të ri që keni takuar.
Hulumtimi u prezantua nga Dr Robbert Havekes nga Universiteti i Groningenit në Holandë. Ai tha: “Që nga fillimi si student i doktoraturës, shumë vite më parë, më ka intriguar vëzhgimi se edhe një periudhë e vetme e mungesës së gjumit mund të ketë një ndikim të madh në proceset e kujtesës dhe trurin në tërësi.
“Puna e hershme e botuar vite më parë na ndihmoi të identifikojmë disa nga mekanizmat molekularë që ndërmjetësojnë amnezinë.
“Duke manipuluar këto rrugë në mënyrë specifike në hipokampus, ne kemi qenë në gjendje t’i bëjmë proceset e kujtesës elastike ndaj ndikimit negativ të privimit të gjumit. Në studimet tona të reja, ne kemi ekzaminuar nëse mund ta kthejmë amnezinë edhe disa ditë pas ngjarjes fillestare të të mësuarit dhe periudhës së privimit të gjumit.
Studimet e reja, të prezantuara në Forumin FENS dhe të financuara nga Zyra e Kërkimeve Shkencore të Forcave Ajrore (AFOSR), u kryen nga studentët e doktoraturës së Dr Havekes, Adithya Sarma dhe Camilla Paraciani, të cilët gjithashtu do të prezantojnë punën e tyre si prezantime poster.
Për të studiuar kujtimet sociale në laborator, studiuesit u dhanë minjve mundësinë të zgjidhnin midis ndërveprimit me një mi që nuk e kishin hasur kurrë më parë ose një vëlla ose motër nga kafazi i tyre.
Në rrethana normale, minjtë preferojnë të ndërveprojnë me miun e ri në vend të bashkëshortit të tyre që tashmë e njohin. Duke pasur parasysh të njëjtën zgjedhje të nesërmen, minjtë do të ndërveprojnë në një masë të ngjashme si me bashkëshortin e tyre, ashtu edhe me miun që takuan një ditë më parë, pasi të dy minjtë tani konsiderohen të njohur.
Megjithatë, nëse minjtë janë të privuar nga gjumi pas takimit të tyre të parë, atëherë të nesërmen ata ende preferojnë të ndërveprojnë me miun e ri sikur të mos e kishin takuar kurrë më parë. Këto gjetje sugjerojnë se ata thjesht nuk mund të kujtojnë takimin e tyre të mëparshëm.
Ekipi zbuloi se ata ishin në gjendje të rivendosnin përgjithmonë këto kujtime të fshehura sociale, së pari duke përdorur një teknikë të quajtur teknologjia e engramit optogjenetik. Kjo teknikë u lejon atyre të identifikojnë neuronet në tru që së bashku formojnë një memorie (të njohur si engrami i kujtesës) për një përvojë specifike dhe i ndryshojnë ato neurone në mënyrë që ato të mund të riaktivizohen nga drita.
Studiuesit më pas mund të përdorin dritën për të riaktivizuar këtë grup specifik të neuroneve duke rezultuar në rikujtimin e përvojës specifike (në këtë rast një memorie sociale).
Ata ishin gjithashtu në gjendje të rivendosin kujtimet sociale të minjve duke i trajtuar me roflumilast, një lloj ilaçi anti-inflamator, i miratuar nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave të SHBA-së, që përdoret për trajtimin e sëmundjeve kronike obstruktive pulmonare.
Dr Havekes thotë se ky zbulim është veçanërisht interesant pasi ofron një hap drejt studimeve të mungesës së gjumit dhe kujtesës tek njerëzit, dhe ai tani po bashkëpunon me një grup tjetër kërkimor që po fillon studimet njerëzore.
Paralelisht, të njëjtët studiues kanë hetuar humbjen e kujtesës hapësinore të shkaktuar nga privimi i gjumit duke studiuar aftësitë e minjve për të mësuar dhe mbajtur mend vendndodhjen e objekteve individuale.
Një periudhë e shkurtër e privimit të gjumit pas stërvitjes nënkuptonte që minjtë nuk mund të kujtonin vendndodhjet origjinale të objektit dhe kështu ata nuk e vunë re kur një objekt u zhvendos në një vend të ri gjatë një testi.
Ashtu si me kujtimet sociale, aksesi në këto kujtime hapësinore mund të rikthehet duke i trajtuar minjtë me një ilaç tjetër, vardenafil, që përdoret aktualisht për të trajtuar mosfunksionimin erektil. Ky është një medikament i dytë që është miratuar nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave të SHBA-së që studiuesit e kanë përdorur me sukses për të rikthyer amnezinë tek minjtë.
Dr Havekes tha: “Ne kemi qenë në gjendje të tregojmë se privimi i gjumit çon në amnezi në rastin e kujtimeve specifike hapësinore dhe sociale të njohjes. Kjo amnezi mund të rikthehet ditë më vonë pas përvojës fillestare të të mësuarit dhe episodit të privimit të gjumit duke përdorur barna tashmë të miratuara për konsum njerëzor.
“Tani duam të fokusohemi në të kuptuarit se cilat procese janë në thelb të këtyre kujtimeve të arritshme dhe të paarritshme. Në terma afatgjatë, ne shpresojmë që këto studime themelore do të ndihmojnë në hapjen e rrugës për studime te njerëzit që synojnë të kthejnë harresën duke rivendosur aksesin në informacione të paarritshme në tru.”
Profesor Richard Roche është kryetar i komitetit të komunikimit të Forumit FENS dhe Zëvendës Drejtues i Departamentit të Psikologjisë në Universitetin Maynooth, Maynooth, Qarku Kildare, Irlandë dhe nuk ishte i përfshirë në kërkim.
Ai tha: “Ky hulumtim tregon se kujtimet sociale dhe hapësinore që duken të humbura nga privimi i gjumit mund të rikuperohen. Megjithëse këto studime u kryen te minjtë, ato sugjerojnë se mund të jetë e mundur të rikuperohen kujtimet e humbura sociale dhe hapësinore të njerëzve duke përdorur disa trajtime me ilaçe që tashmë janë miratuar për përdorim njerëzor.
“Ka shumë situata ku njerëzit nuk mund të bëjnë sasinë e gjumit që u nevojitet, kështu që kjo fushë e hulumtimit ka potencial të dukshëm. Megjithatë, do të duhet kohë dhe shumë më tepër punë për ta zhvendosur këtë hulumtim nga minjtë te njerëzit.”
Rreth këtij lajmi të kërkimit të gjumit, kujtesës dhe neurofarmakologjisë
Autori: Kerry Noble
Burimi: FENS
Kontaktoni: Kerry Noble – FENS
Imazhi: Imazhi është kredituar për Neuroscience News
Hulumtimi origjinal: Gjetjet u prezantuan në Forumin FENS 2024