Republika Demokratike e Kongos (DRC) po përjeton shpërthimin më të madh të sëmundjes virale mpox të regjistruar ndonjëherë, me dhjetëra mijëra njerëz të infektuar që nga qershori. Në dhjetor 2022, qeveria e shpalli atë një epidemi.
E quajtur më parë lija e majmunëve, sëmundja mpox shkaktohet nga virusi i lisë së majmunit dhe zakonisht është zoonotik – domethënë mund të transmetohet nga kafshët te njerëzit.
Virusi është endemik në rajonet me pyje të dendura të Afrikës Qendrore dhe Perëndimore dhe lidhet me virusin që shkaktoi linë tashmë të zhdukur. Mpox mund të rezultojë fatale në raste të rënda, me simptomat kryesore që janë një skuqje me kruajtje në të gjithë trupin dhe një temperaturë. Vaksinat mund të kufizojnë infeksionin.
Megjithëse shpërthimet janë të zakonshme në DRC, ekspertët e shëndetësisë thanë se një lloj i ri është zbuluar këtë herë në një pjesë të vendit.
Ja çfarë dimë për shpërthimin:
Kur filloi shpërthimi i mpox?
Epidemia filloi në maj 2022 në provincën Kwango lindore të vendit. Megjithatë, që atëherë është përhapur në 22 nga 26 provincat e DRC, duke përfshirë kryeqytetin, Kinshasa.
Transmetimi është ende i përqendruar në lindje, megjithatë, me një përhapje të lartë të regjistruar në Kamituga, një qytet minierash në provincën lindore Kivu Jugore. Mjekët kanë gjetur një lloj të ri të virusit në qytet.
Që nga viti 2022, më shumë se 21,000 raste janë raportuar me më shumë se 1,000 vdekje, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH). Në vitin 2023 janë regjistruar gjithsej 14626 raste dhe 654 vdekje.
Vetëm këtë vit, deri në fund të majit ishin raportuar 7,851 raste, me 384 vdekje. Shumë prej të infektuarve janë fëmijë nën pesë vjeç (39 përqind). Afro dy të tretat (62 përqind) e atyre që vdesin nga sëmundja janë gjithashtu fëmijë.
Provincat Equateur, Sud Ubangi, Sankuru dhe Kivu Jugor të vendit janë ndër ato që janë goditur më keq.
Sa variante të mpox ka dhe sa vdekjeprurëse janë ato?
Ka pasur gjithmonë dy lloje mpox, të njohura edhe si clades.
Kladi 2 është më pak vdekjeprurës. Është lloji që u përhap në një shpërthim të vitit 2022 të regjistruar për herë të parë në Londër dhe që arriti në 111 vende në Evropë, Amerikën e Jugut dhe të Veriut, Afrikë, Lindjen e Mesme, Azi dhe Oqeani. Më shumë se 99 për qind e njerëzve të infektuar në atë epidemi mbijetuan sepse ai grup i virusit është më pak vdekjeprurës. Vendet e pasura të prekura nga shpërthimi ishin gjithashtu në gjendje të grumbullonin vaksina dhe antivirale për trajtim.
Klasifikimi i klasit 1, megjithatë, është shumë më i rëndë dhe mund të vrasë deri në një të dhjetën e njerëzve të infektuar. Është kladi 1 që zakonisht është shfaqur në DRC dhe po shkakton shpërthimin aktual.
Ky grup i virusit zakonisht është përhapur përmes kontaktit normal fizik. Sidoqoftë, infeksionet po përhapen kryesisht përmes kontaktit seksual në këtë shpërthim, thonë ekspertët.
Kjo është veçanërisht e vërtetë në qytetin e nxehtë të Kamituga, i cili ka një popullsi të madhe punonjësish seksi, tha Dr Jean Bisimwa Nachega, një profesor i mjekësisë në Universitetin e Pittsburgh.
Kamituga është i njëjti vend ku lloji i ri i klasifikimit Clade 1 u zbulua në shtator 2023.
Është një “zhvillim i rëndësishëm”, tha Dr Nachega, duke iu referuar dobësive të punonjësve të seksit, të cilët, përveçse janë të pafavorizuara ekonomikisht dhe nuk kanë akses në kujdesin shëndetësor, kanë gjithashtu më shumë gjasa se pjesa tjetër e popullsisë të kenë imunitet të kompromentuar nga sëmundjet. si HIV.
“Ndryshe nga transmetimi historik nga kafsha te njeriu, transmetimi seksual nga njeriu te njeriu, veçanërisht midis grupeve me rrezik të lartë si punonjësit e seksit, shton një sfidë të re për kontrollin e virusit,” tha ai.
OBSH thotë se është e paqartë nëse ky variant është më i transmetueshëm ose nëse çon në sëmundje më të rënda.
Mjekët duke folur për Associated Press thanë se varianti i ri po paraqitet ndryshe. Zakonisht, lezionet mpox shfaqen në fytyrë, krahë, gjoks dhe këmbë dhe janë qartë të dukshme tek një person i infektuar. Megjithatë, në këtë rast, lezionet e raportuara janë kryesisht në organet gjenitale, thanë ekspertët, duke e bërë shumë më të vështirë gjurmimin dhe diagnostikimin e rasteve.
Sipas OBSH-së, nuk ka pasur raste të dokumentuara të transmetimit seksual të virusit clade I në shpërthimet e kaluara të DRC. Rastet në vend të raportuara që nga vitet 1970, janë kuptuar se janë kryesisht për shkak të kontaktit të zakonshëm të drejtpërdrejtë me personat ose kafshët e infektuara.
Cilat janë pengesat kryesore me të cilat përballen autoritetet?
Rajoni lindor i DRC është gjithashtu i prekur keq nga konflikti i vazhdueshëm dhe është i kufizuar në burime, duke e bërë më të vështirë për autoritetet gjurmimin, trajtimin dhe monitorimin e duhur të njerëzve të infektuar, thanë ekspertët. Ekzistojnë vetëm dy laboratorë testimi në Kinshasa dhe Goma, dhe vetëm 18 përqind e rasteve të raportuara janë testuar në laboratorë.
OBSH ka thënë se ka gjithashtu komplete të pamjaftueshme trajtimi në vend, dhe praktikisht nuk ka vaksina. Sipas OBSH-së, Tecovirimat, një antiviral i autorizuar për lisë, po testohet te pacientët më të cenueshëm në DRC.
Vaksinat mund të ndihmojnë në minimizimin e përhapjes dhe ishin vendimtare në frenimin e shpërthimit në vitin 2022 që preku vendet më të pasura, si Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara. Por nuk ka mjaft vaksina për të mbuluar popullsinë 100 milionëshe të DRC. Ministri i Shëndetësisë i vendit ka autorizuar mjekët që të administrojnë vaksinat që janë në dispozicion në zonat me rrezik më të lartë. Zyrtarët thanë se DRC është në bisedime me vende, përfshirë Japoninë, në një përpjekje për të blerë më shumë vaksina.
Ndërgjegjësimi i publikut për mpox është gjithashtu i kufizuar, duke e bërë të vështirë vetë-raportimin dhe kontrollin. Disa pacientë janë larguar nga izolimi për të blerë ushqime ose për të vazhduar aktivitetin e tyre profesional, thanë ekspertët.
Fakti që sëmundja tani mund të transmetohet seksualisht sjell një shtresë të shtuar të stigmës, një problem që ndikoi stafin e kujdesit shëndetësor gjatë përhapjes fillestare të HIV/AIDS-it, theksuan ekspertët. Ekspertët thanë se ekziston rreziku i “transmetimit të heshtur” nëse njerëzit nuk dalin vetë.
Cilat janë rreziqet për vendet e tjera afrikane?
Rajoni lindor i DRC që ndan kufijtë me Ruandën, Burundin, Ugandën dhe Tanzaninë, është gjithashtu një vend shumë kalimtar, me njerëz që lëvizin brenda dhe jashtë rregullisht, duke rritur rrezikun e transmetimit në vende të tjera. Në jug, DRC kufizohet me Zambinë dhe Angolën, ndërsa rajonet e saj perëndimore dhe veriore ndajnë kufijtë me Republikën e Kongos, Republikën e Afrikës Qendrore dhe Sudanin e Jugut.
Ashtu si DRC, shumë vende të tjera afrikane gjithashtu kanë kapacitete të kufizuara testimi, trajtimi dhe mbikëqyrjeje, duke e bërë këtë një çështje shqetësimi rajonal dhe global, tha Dr Nachega.
“Sëmundjet infektive nuk respektojnë kufijtë. Shpërthimet në një rajon mund të përhapen shpejt në pjesë të tjera të botës, siç shihet me COVID-19. Edhe pse shpërthimi aktual i mpox duket se është i përmbajtur në një pjesë të DRC, njerëzit në të gjithë kontinentin duhet të qëndrojnë vigjilentë,” shtoi ai.
Deri më tani, 19 raste janë zbuluar në Republikën fqinje të Kongos, që besohet se janë përhapur nga DRC – megjithëse kjo nuk është konfirmuar. Në prill, autoritetet atje shpallën një emergjencë publike.
Më tej, në Kamerun, 23 raste të virusit clade 2 u raportuan midis janarit dhe prillit të këtij viti. Afrika e Jugut gjithashtu ka regjistruar pesë raste të klasit 2 në një shpërthim midis janarit dhe majit, megjithëse OBSH thotë se mund të ketë më shumë raste të padokumentuara.
Këto raste ka të ngjarë të mos lidhen drejtpërdrejt me shpërthimin e DRC. Ka udhëtime të shpeshta midis Afrikës së Jugut dhe DRC për tregti, por disa ekspertë besojnë se rastet janë të lidhura me shpërthimin global të klasit 2 nga viti 2022.